Een van de meest gebruikte methodes bij technische analyse is Fibonacci. Deze technische indicator geeft veel Forex informatie, maar het is niet de makkelijkste manier van om met behulp van technische analyse tot een forex strategie te komen.

Dit is het laatste artikel in de 'Technical Indicator' reeks. Het is lang en zwaar (that's what she said) maar ook erg belangrijk. Fibonacci wordt door veel traders gebruikt en alleen daarom is het al essentieel dat je weet waar het over gaat; markten worden immers voortgedreven door mensen. Bovendien komen in dit artikel ook nog wat meer algemene tips naar voren die je kunnen helpen bij het succesvol handelen op de forex markt. Even doorbijten dus! :)

De Holy Grail Bestaat niet

De laatste van de technical indicators die we behandelen is ook de meest esotherische, in die zin dat de indicator in zichzelf helemaal niets met de markt te maken heeft en zijn voorspellende gaven ook op geen enkele rationele manier te verklaren zijn. De devote aanhangers van deze technische indicator -en dat zijn er vele- zullen dat overigens ten stelligste ontkennen en beargumenteren juist de ultieme rationaliteit ervan en gebruiken niets anders voor hun technische analyse.

Dat de Fibonacci sequentie vaak terug te zien is in prijsbewegingen staat buiten kijf. Belangrijke resistence en support punten van prijzen kunnen vaak bepaald worden met behulp van Fibonacci levels en blijken vaak stand te houden. De redenen hiervoor liggen ons inziens echter niet op het mystieke / onverklaarbaar magische vlak maar veel dichter bij huis.

Iedereen die zich met voorspellingen bezig houdt (en dat doen we als traders allemaal) loopt het risico zich te verliezen in allerlei holy grail verhalen over die ene, die ultieme indicator/truc/astrologische gebeurtenis die de wereld, de mensen en alles wat zij ondernemen zonder weerga kan verklaren. Misschien denk je dat we overdrijven, maar er zijn hele cohorten traders die het nog veel gekker maken dan het geilen op de fibonacci sequentie; ze kijken naar getijde bewegingen, zonne activiteit (sun spots), van invloed op magnetische straling op aarde, wat weer van invloed zou zijn op menselijke activiteit) en ga zo maar door. Veel mensen geloven nu eenmaal graag dat er een soort hogere orde ten grondslag ligt aan alles dat ons drijft.

 

De reden voor deze lange inleiding op de Fibonacci sequentie -die weliswaar niet om mystieke maar om andere redenen toch belangrijk is voor forex trading- is omdat het ook de laatste indicator is die we behandelen. Een goed moment om nog eens te benadrukken niet te veel waarde te hechten aan technical indicators. In onze optiek worden markten voortgedreven door menselijke actie. Alles waardoor mensen zich laten beinvloeden is dus van waarde -ook technical indicators- maar er is geen enkele markt immuun voor substantiele veranderingen in de onderliggende waarden waaraan prijzen ten grondslag liggen. Als de Amerikaanse economie bijvoorbeeld substantieel slechter presteert dan die van de Eurozone dan zal de Euro in waarde stijgen ten opzichte van de Dollar. Er liggen immers economische waarden ten grondslag aan de verhoudingen tussen het  Euro/USD pair. Technical Indicators kunnen je helpen de kracht van een richting in te schatten, of het waarschijnlijke einde ervan, maar de richting zelf wordt bepaald door de onderliggende economische waarden.

Bovendien worden technical indicators en fundamentals door veel traders alleen gebruikt om goede entry points te bepalen, terwijl succesvol traden uiteindelijk voor maar 10% afhangt van het juiste instapmoment. Exit points, position sizing en expectancy zijn uiteindelijk veel belangijker als je winstgevend wil traden. Hier gaan we dan ook dieper op in bij de volgende forex strategie artikelen.

 

Wat is de Fibonacci sequentie

Leonardo van Pisa (1170 - 1250), beter bekend onder de naam Fibonacci, ontdekte dat een getallen reeks die geconstrueerd wordt met een bepaalde formule ( P(n) = P (n-1) + P(n-2) ) over interessante mathematische eigenschappen beschikt.

Het begin van de sequentie is als volgt: 0,1,1,2,3,5,8,13,21,34,55,89,144,233,377,610,987,1597

De meest interessante eigenschap is dat de ratio van aaneensluitende getallen in de sequentie altijd 0,618 is. (dit geldt overigens niet voor de kleinere getallen). Deze ratio wordt wel 'phi' genoemd, en staat ook bekend onder de naam 'Gulden Snede'. Nog een interessant punt is dat de omgekeerde ratio van dezelfde aaneensluitende getallen 1,618 is; ofwel 1 + phi.

Voorbeeld:

144/233 = 0,618

233/144 = 1,618

'Aanhangers' van de fibonacci sequentie hebben de sequentie en de phi ratio overal in de natuur aangetroffen. Dit vergroot de waarde van de ratio in hun ogen tot mystieke, zelfs religieuze proporties (phi als God's eigen meetlat....). Veel traders geloven dat een ratio die zo'n belangrijke rol speelt in de natuurlijke verhoudingen ook bijzondere gaven heeft in de financiele markt, die immers wordt voortgestuwd door mensen -die op hun beurt deel zijn van de natuur.

In 2001 is er overigens een belangrijke publicatie verschenen die veel van de Fibonacci Ratio voorbeelden uit de natuur ontkracht. In Science Askew beschrijft Donald Simanek, professor in de natuurkunde aan de Universiteit van Pennsylvania, onder andere hoe hij vrouwelijke badmode modellen onderwerpt aan de 'phi' ratio tussen de hoogte van iemands navel tot de grond, ten opzichte van iemand's volledige lengte, een vaak aangehaalde relatie. Professor Simanek bewees hiermee twee dingen:

1) De modellen voldeden niet aan de phi ratio van 0,62

2) Ook professors in de natuurkunde kunnen badmode modellen ontmoeten; het komt alleen aan op het vinden van een goed excuus.

Dat betekent overigens niet dat de Fibonacci sequentie waardeloos is voor traders, in tegendeel.

Hoe werkt de Fibonacci sequentie in Trading?

 

In de FX markt richten traders zich op de volgende Fibonacci levels:

1) 0,382 (1 - phi ratio 0,618)

2) 0,5 (dit is overigens geen Fibonacci ratio!)

3) 0,618 (phi)

4) 1,382 (Fibonacci extension ratio)

5) 1,618 (Fibonaci extension ratio)

Het vinden van support levels in een uptrend (retracement)

De klassieke manier om Fibonacci (Fib) ratio's toe te passen in technical analysis is door het trekken van een trendlijn van het laagste punt tot het hoogste punt in een uptrend (omgekeerd bij een downtrend) en vervolgens Fib Lines te plaatsen op 38,2% , 50% en 61,8% van de totale beweging.

Deze Fib Lines laten vervolgens sterke support levels zien wanneer retracement plaats vindt vanaf het hoogste punt naar beneden.

Het vinden van resistance levels in een uptrend

Om de resistence levels (exit points)  in de uptrend te achterhalen worden de Fibonacci extension ratios gebruikt.

Als de EUR/USD bijvoorbeeld een uptrend maakt van 1,5000 naar 1,5100 (100 pips) dan vermenigvuldig je de totale lengte van de uptrend (100) met 1,382 en 1,618. De uitkomsten markeren het eerste en tweede exitpunt voor je positie. Heb je dus twee long positions in deze situatie, dan sluit je de eerste af op 1,5138 (Fib extensie1,382)  en de tweede op 1,5162 (Fib extensie 1,618)

Slim gebruik maken van Fibonacci Extension Ratios

Los van Fibonacci is het altijd slim om je totale positie op te splitsen in twee of drie delen (mits je bankroll het toelaat). Je hoeft de posities niet alledrie tegelijk in te nemen maar kunt er ook in 'groeien'. Oftewel, naarmate de koers zich in de voor jou gunstige richting beweegt open je een tweede en wellicht een derde positie. Je voorkomt hiermee dat je teveel riskeert voordat de trend zich goed en wel bewezen heeft.

Voordeel van deze meervoud aan posities is dat je dus verschillende exit points kunt instellen (in het artikel exit strategy gaan we hier dieper op in) met meer en minder ambitieuze doelen. Adviezen van professionele traders geven ook vaak meerdere exit points aan, en die zijn meestal gebaseerd op Fibonacci Extension Ratios.

Er is dus geen wetenschappelijke verklaring voor de werking van de Fibonacci Sequentie in FX trading, en de aanwezigheid van de beroemde 'phi' ratio in de natuur blijkt schromelijk overdreven.

 

Toch is de Fibonacci van (groot) belang in FX trading. Waarom?

Traders

Het antwoord ligt deels voor de hand. Zoals iedere markt wordt de Forex markt gedreven door menselijk handelen. Ook de soms prachtige modellen die je kunt bouwen of kopen en die voor jou handelen zijn gebaseerd op menselijke aannames. De Human Factor is overal.

Heel veel traders zijn zich bewust van de Fibonacci Levels. En of ze er nu zelf in geloven of niet, ze weten dat andere traders ook naar de Fibs kijken. Dat in zichzelf verleent al veel gewicht aan de Fibonacci levels.

Dealers

De Fib ratios liggen op ongeveer 1/3 (0,382)en 2/3 (0,618) van de totale prijsbeweging. Dit zijn niveaus die van nature van belang zijn in financiele markten. Reden hiervoor zijn de Dealers. Dealers bevinden zich van nature aan de tegenovergestelde kant van een prijsbeweging, want als hun klanten willen kopen moeten zijn bereid zijn te verkopen, en andersom

De Dealers nemen vrijwel nooit hun hele positie ineens in. In plaats daarvan groeien ze continu in en uit gedeeltelijke posities. Wanneer prijzen zich blijven bewegen in een richting beginnen ze met het innemen van steeds grotere posities bij iedere nieuwe high (in geval van uptrend) of nieuwe low (in geval van downtrend). Voor traders is deze tactiek levensgevaarlijk, maar Dealers beschikken over enorme reserves en krediet en daarom is dit voor hen een efficiente strategie. 

Voorbeeld:

EUR/USD, koers 1,5000. Uptrend. Dealer X verkoopt 100 miljoen euro's

EUR/USD, koers 1,5100. Uptrend. Dealer X verkoopt nog eens 200 miljoen euro's

EUR/USD, koers 1,5200. Uptrend. Dealer  X verkoopt nog eens 400 miljoen euro's.

Break Even punt voor Dealer X: 1,5142.

Het interessante is dat voor Dealer X de prijzen nu slechts met ongeveer 1/3 hoeven te retracen om Break Even te kunnen spelen. Dit is natuurlijk een versimpeld voorbeeld, het is niet zo dat iedere Dealer continue zijn posities verdubbeld bij iedere nieuwe high (of low in downtrend), maar de kern ervan klopt wel. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Fib ratio van 0,382 (1/3 van totale beweging) zo vaak een sterk support niveau is bij een uptrend en een sterke resistence bij een downtrend.

Interessante tip die je hier overigens wel uit kunt destilleren -buiten het gebruik van Fib ratios- is dat professionals vrijwel nooit hun gehele positie in 1 keer innemen. In plaats daarvan wachten ze tot de move begonnen is, nemen dan een gedeelte (helft of 1/3) van hun positie in, en groeien vervolgens in de volledige positie naarmate de move zich doorzet. Dit combineren ze vervolgens met gefaseerde winstnemingen en stop/losses. Hierdoor loop je veel minder risico en maximaliseer je de kans op een fatsoenlijke winst.